Sunday, August 31, 2025

जय जय श्रीराधे

गत वर्ष राधाष्टमी महोत्सव पर राधाजी की कृपा हुई कि जो युगलस्वरूप के चित्र जी देखकर उनके वर्णन में कुछ पंक्तियाँ जुड़ गईं। हिंदी-ब्रजभाषा मिश्रित शब्दों में प्रथम प्रयास है। छन्द-बद्ध तो नहीं हैं, भाषाशुद्धि में, शब्दों के चयन में अनेक भूलें भी कदाचित रह गईं होंगीं... पर सहसा जो लिख दिया यहाँ भी सहज रही हूँ। 
ऐसी कृपा हो, कोई शब्द मन में आएँ, वह प्रभुसेवा में आएँ। 🙏

राधाने जो कियो मान, कान्हाने सो बेला जान
निज कर बेनी गूंथ आनन्द को दियो दान ।
आरसी में दिखे नैन, पियारी के सुखचैन
एक टक जुगों तक दरस होते दिन रैन ।
पलक जो झपकत, बिरह से डरपत
चन्दर को बरजे, पिय बदर में छिप मत ।
सोभित देख जुगल सुगंधित भए कमल 
धन है जीवन आज लाडली प्रकटी भूतल ।।
-  भैरवी🙏
#राधाष्टमी 🌷

(राधाजी जो रूठ गईं, कान्हा ने समय परखकर साथ बैठ उनके बाल सँवार वेणी बना दी, ऐसा आनंद दिया। राधाजी को दर्पण में कृष्ण के ही नयन दिख रहे हैं जो उनके जीवन का सर्वोच्च सुख है। दिन रात अनिमेष नेत्रों से उन्हीं के दर्शन करते युग भी बीत जाएँ। तभी जब भी पालक झपक जाती है, वह क्षणार्ध मात्र में भी दर्शन का विलंब लगने से विरह का भय लगता है; और वे पूर्णचंद्र को आज्ञा करती हैं, बादलों के पीछे छुप न जाना, अंधेरा न हो जाए। इस शीतल प्रकाश में युगल स्वरूप की शोभा देख कर रात्रि को भी कमल खिलकर सुवासित हो गए हैं, क्यों कि जीवन धन्य है जो इस काल में लाडली राधिका जी इस धरती पर प्रकट हुई हैं।)
🌷🌷🌷

- BhairaviParag



Thursday, August 14, 2025

શ્રાવણભાદો (છંદકાવ્ય)

બે વર્ષ પર સુવૃત્તતિલકમ્ ગ્રન્થના અભ્યાસથી પુનઃ જાગૃત થયેલ છંદોબદ્ધ કાવ્યો પ્રત્યે અહોભાવ, સુજલા-સુફલા ભૂમિ ભારતવર્ષમાં વર્ષાઋતુનો ઘનશ્યામ-હરિત વૈભવ, ભક્તિભીનાં  ઉત્સવોનું આગમન, એ પર રાગ મલ્હારમાં સુસજ્જ અનેક ગીતો મ્યુઝિક એપ પર સાંભળતા જામેલો રંગ. 
છન્દપરિચય - 
આ કાવ્ય એક સિંહનો ચાલ સમો લહેકો ધરાવતા કર્ણપ્રિય શાર્દુલવિક્રીડિત છંદમાં રચાયો છે.
અક્ષરમેળ છંદ એવા શાર્દુલવિક્રીડિતનું બંધારણ છે - 
દરેક પંક્તિમાં મ સ જ સ | ત ત ગા 
અર્થાત્, ૧૯ અક્ષર, જેમાં યતિ (વિરામ) ૧૨મા અક્ષરે; જેથી,
ગુરુ ગુરુ ગુરુ લઘુ લઘુ ગુરુ લઘુ ગુરુ લઘુ લઘુ લઘુ ગુરુ ,
ગુરુ ગુરુ લઘુ ગુરુ ગુરુ લઘુ ગુરુ.
આ ગોઠવણીમાં દરેક પંક્તિ સજ્જ થાય છે.
આ છંદમાં જ આપણા સૌનું જાણીતું ઉદાહરણ છે સરસ્વતીવંદના
या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रावृता
या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मासना ।
या ब्रह्माच्युत शंकरप्रभृतिभिर्देवैः सदा वन्दिता
सा मां पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाड्यापहा ॥
તેમ જ સૌ વૈષ્ણવોને અતિ પ્રિય પ્રાતઃસ્મરણ
श्रीगोवर्धननाथपादयुगलं हैयंगवीनप्रियम्।
नित्यं श्री मधुराधिपं सुखकरं श्रीविट्ठलेशं मुदा॥
श्रीमद् द्वारवतीश गोकुलपति श्रीगोकुलेन्दुं विभुं ।
श्रीमन्मन्मथमोहनं नटवरं श्रीबालकृष्णं भजे ॥ ...
તદુપરાંત વિવાહપ્રસંગે ગવાતું મંગલાચરણ...
એ જ રીતે ગેય છે વર્ષાઋતુ વર્ણવતી પ્રસ્તુત કવિતા - 

શ્રાવણ-ભાદો
(શાર્દુલવિક્રીડિત)

જો, તો! આ રસબિન્દુ વાદળ તણાં મોતી સમા શોભતાં!
વર્ષે છે નભથી અમી મન ભરી પૃથ્વીતૃષા વારવા.
ખેડૂતો પણ વાવણી ઝટ કરી, વન્દે કરો જોડતાં,
લ્હેરાવે ધન શીતલા તુ સુફલા માતા ધરા શ્યામલા!

વૃક્ષો રેલમછેલ નંદનવને ભીંજાય, લીલાં થતાં.
કો કન્યા સુકુમાર ગાન કરતી, હિંડોલમાં મ્હાલતી.
નાનાં બાળ જળે છપાક કરતાં દીસે હસી નાચતાં,
જાણે લાલન ગોપનાં જ રમતાં હો ગોકુલે કાનુડા!

સંતોષી ખગ મોર ચાતક ઘણાં, ને સૌ મૃગોને હવે
ના કો ચિંતન હો ક્ષુધા-તરસનું, ભંડાર છે ઘાસનાં.
દૃશ્યો શ્રાવણમાં સુભાદ્રપદમાં આવાં દિસે ભાવતાં,
ગુંજે સુસ્વરમાં ગણેશભજનો, ને કીર્તનો શ્યામનાં!

- ભૈરવીપરાગ

Wednesday, August 06, 2025

ખાંડની પુતળી રે...

અહીં વાત છે એક શુદ્ધ હૃદય અને એણે એકાએક સાંભળેલા એક પોકારની. પોકાર એવો, જે ન અણસૂણ્યો થાય. એવું સત્ય, જેને સૂણીને નકારી ન શકાય. જેને મળતાં સહસ્રાબ્દીઓની પિછાણ તાજી થાય.

વાત છે સ્વયં તલ્લીન થઈ સર્વસ્વ મેળવવાની, સીમિત વૃત્તિઓને પાર એવાં અસીમને પામવાની. એવું વરસતું અમૃત, જે કોઈ પામ્યાં તો સ્વયં જ અમીમય બની ગયાં, ભીતર સર્વદા રહેલી મધુરતા હવે સર્વત્ર વહાવતા ચાલ્યાં.


પ્રસ્તુત છે,

ખાંડની પૂતળી 

સોનારેખ છુપાઈ સૂરજની, સાંજની ઢળી ગઈ લાલી, 
એકલ બેઠી'તી, ત્યાં બિનમોસમ વરસી વાદળી કાલી.
ઝરૂખેથી જોતા ઝીણી ઝરમર લાગી એવી વ્હાલી,
જો ને, ખાંડની પૂતળી રે, વરસાદમાં નહાવા ચાલી!

ભીની ભીની માટી અને ભીનો તુલસી ક્યારો,
ભીના નયણાં ભુલાવી દેતો ઝાંખો એક તારો.
ફોરમ ને ઉજાસ એ માણી, પૂરણ પામવા હાલી,
જો ને, ખાંડની પૂતળી રે, વરસાદમાં નહાવા ચાલી!

ફોરાં ઝીલવાને ફેલાવ્યા એના ઉજળા ઉજળા હાથ, 
એકપળમાં ઓળખી ગઈ જાણે જનમ-જનમનો સાથ.
મીઠી મીઠી સેર ત્યાં ટપકી, ધરતી લેતી ઝાલી.
જો ને, ખાંડની પૂતળી રે, વરસાદમાં નહાવા ચાલી!

ના ના કહેતા ફળીયાનો કોણ સુણે છે સાદ?
સીમાડા કૂદી વહેવાનો જેને લાગ્યો છે નાદ!
લેશ ન રહ્યું શેષ, એવી શૂન્યતામાં એ મ્હાલી.
જો ખાંડની પૂતળી રે મધુરું ઝરણું થઈ વહી ચાલી!

~ BhairaviParag